Oegstgeest,
de goudkust van Leiden, is een keurige forensengemeente. In de supermarkt
dringt nooit iemand voor en de enige echte kroeg in het dorp doet er alles
aan geen overlast te bezorgen. Geliefd is Oegstgeest ook. Het is een van
de weinige gemeenten in het kustgebied waar je een Veluws woongenot vindt.
Die status houdt het gemeentebestuur graag in stand. Het dorp, dat op
I januari van dit jaar 21.240 inwoners telde, heeft zich ontwikkeld tot
relais nouveau riche, al heeft , de gemeente zelf nog maar een miljoen
in de spaarpot zitten en staat zij op haar lopende rekening 16 miljoen
euro rood. Cijfers van het Centraal Bureau voor de Statistiek plaatsen
Oegstgeest in de top tien van de rijkste gemeenten van ons land. De Oegstgeestenaar
heeft gemiddeld 4.800 euro per jaar meer te besteden dan Jan Modaal. Soort
zoekt soort; in Oegstgeest is amper plaats voor de eenvoudige jongen.
Dat is onder meer terug te lezen in de geschiedenis van Buitenlust, het
wijkje vol sociale woningbouw dat achter de A44 ligt. Precies 75 jaar
geleden mochten daar na veel gesoebat de eerste 27 huurhuisjes worden
gebouwd. Dat indertijd gekozen is de arbeiderswoningen buiten het dorp
neer te zetten, verraadt veel van de hooghartige houding die het burgerlijke
Oegstgeest typeert. Bewoners die vanaf de eerste dag in de' arme buurt'
hebben gewoond, vertellen dat nog altijd wordt neergekeken op de 'blinde
darm' aan het andere eind van het dorp. Door de bank genomen is de Oegstgeestenaar
hoog opgeleid. In vergelijking met andere gemeenten die meer dan 10.000
inwoners tellen, is het, IQ van de burgers hoog. Wat dit betreft kent
Oegstgeest een tamelijk eenzijdige bevolkingssamenstelling, concludeerde
onderzoeksbureau KPMG anderhalf jaar geleden.
Kritisch
De Oegstgeestenaar
is niet alleen
slim, hij is ook uitermate kritisch. Zijn mening steekt hij niet snel
onder stoelen of banken, aldus KPMG. Vandaar dat het met hem niet altijd
even makkelijk onderhandelen is de keerzijde van een hoogontwikkelde bevolking.
Bij elk nieuw plan stuiten ambtenaren op conflicterende belangen die niet
zelden -nadat ze in het huis-aan-huisblad zijn afgekraakt -voor de rechter
worden uit gevochten. Oegstgeest vreest zijn mondige, slimme burger. Het
regent bezwaarschriften in het monumentale gemeentehuis. De dienaars van
het dorp zuchten dikwijls dat de burgers doordraven. Vooral bij grote
projecten is Oegstgeest verzekerd van een club ijverige achterdochtige
bewoners. Bij winkelcentrum Lange Voort en in Poelgeest heeft het spanningsveld
tussen gemeente en burgers steeds grimmiger vormen aangenomen. In 91 presenteerde
het toenmalig college het eerste verbouwingsplan voor Lange Voort. Woedend
waren dorpelingen over de 'New Yorkse' plannen voor het winkelgebied.
Van dat moment volgden hoogoplopende ruzies tussen volk en bestuur elkaar
in moordend tempo op. Nog steeds is de eerste nieuwe paal van winkelcentrum
Lange Voort niet geslagen
.Al is de sfeer tussen de partijen verbeterd, de bewoners volgen met argusogen
elke stap die de gemeente zet. Nergens hebben burgers 'n dikke vinger
in de pap als bij de Lange Voort. Poelgeest lijkt eenzelfde situatie te
ontstaan. Toen bleek dat de gemeente (ernstige) kinderziekten, zoals wateroverlast,
niet op tijd wist te herwinnen, was de volkswoede al el een feit. Met
een sneeuwbaleffect ontwikkelde zich tussen burger bestuur een miscommunicatie
die voor elke gemeente een nacht merrie is. Al snel werden de ambtenaren
Poelgeest spuugzat. Bewoners gingen een langdurige juridische gevecht
aan om nieuwe bouwplannen die niet naar hun zin zijn, te verhinderen.
|
"Ik heb er geen rekening
mee houden dat in Poelgeest mensen zouden wonen terwijl de wijk nog niet
afgebouwd was", zegt de wegbonjourde projectleider Gijs van Valkenhoef
achteraf. Van Valkenhoef, ingehuurd om de kar te trekken, stapte op uitdrukkelijk
advies van wethouder Meester een klein jaar geleden op. Zijn afscheidscadeau
was een vernietigende zelfanalyse op schrift. Hij gaf zichzelf de schuld
van de mislukkingen die zich in de wijk opstapelden. Vorig jaar september
bekenden ook het college en de ambtenaren schuld.
Het gemeentehuis had veel te veel op Van Valkenhoef gesteund. Zijn carte
blanche zorgde ervoor dat de gemeente zich nauwelijks met de nieuwbouwwijk
bemoeide. Terwijl er toch zoveel problemen ontstonden en nu nog steeds
ontstaan. Ontwikkelingsmaatschappij Jos Jansen, de belangrijkste bouwer
in Poelgeest, heeft het er ook moeilijk mee. Jos Jansen, gemeente en Poelgeestbewoners
hebben elkaar ettelijke malen voor de rechtbank getroffen omdat de buurt
van mening is dat de woontorens die nu in aanbouw zijn, te kolossaal uitpakken.
Dit brengt de bouwer in grote financiële problemen. De bezwaarmakers weten
van geen ophouden en vechten door tot en met de Raad van State. Diezelfde
strijd dreigen de bewoners van het Van Steenishof te ontketenen. Zij proberen
bouwplan Kwaakhaven te torpederen.
Kruiwagens
Het breekbare contact tussen inwoner en gemeente heeft zijn weerslag op
de gemeenteraad. De vier politieke partijen in het dorp vechten om de
liefde van de bevolking. Progressief Oegstgeest probeerde onlangs in de
gunst te komen door burgers de kans te geven tegen een mild tarief groene
stroom af te nemen, de VVD prolongeerde de zondagmiddagfuifjes in hotel-restaurant
het Witte Huis. Voorlopig wordt Leefbaar Oegstgeest het meest bemind.
De partij is indertijd opgericht door misnoegde dorpelingen en pretendeert
de stem van het volk te zijn. Ondertussen probeert de kritische burger
zijn gelijk te halen door gebruik te maken van de kruiwagens die in de
politieke arena keurig naast elkaar staan opgesteld. "De keerzijde van
de ons-kent-ons-gemeente", filosofeert burgemeester Els Timmers. "Je hebt
bij de wethouder in de klas gezeten, woont naast de volksvertegenwoordiger
of kent iemand die bestuurder van een politieke partij is." Timmers, sinds
november 1998 burgemeester van Oegstgeest, heeft moeten wennen aan de
mentaliteit in het dorp. " Wat heb ik me in het begin verbaasd over het
slechte politieke klimaat waarin ik was terecht gekomen! Dat in een kleine
gemeente zoveel venijnig wantrouwen bestaat. Tegenstellingen werden tot
ongekende proporties uitvergroot en de eigen wethouder werd omwille van
het meerderheidsbelang blindelings gevolgd." Raadsleden waren bij lange
na niet kritisch genoeg. "Langzamerhand komt daar verandering in", vindt
Timmers. "Mede dankzij het dualisme, de nieuwe manier van werken."
Toch duren de vergaderingen in het gemeentehuis nog steeds veellanger
dan nodig is. Oeverloos zijn de debatten in de raadszaal. Zo is over bedrijventerrein
Rijnfront lang geëmmerd. De stroperigheid van de gemeente heeft de voortgang
van het project in gevaar gebracht. Eind deze maand moet het nieuwe bestemmingsplan
voor het gebied klaarliggen. Dan loopt het voorkeursrecht van de gemeente
af en hoeven eigenaren niet meer bij het gemeentehuis aan te kloppen als
zij hun grond en gebouwen willen verkopen. Bewoners en ondernemers van
Rijnfront hebben met schadeclaims gedreigd indien Oegstgeest zijn werk
niet op tijd afrondt.
|
Hoewel Timmers de
volksvertegenwoordigers regelmatig voorspiegelt dat zij op hoofdlijnen
dienen te besturen, houden de raadsleden zich intensief met de kruimels
bezig. Muizenissen worden in de raadszaal zo dramatisch uitgelicht dat
de grote problemen niet meer worden herkend. Over een uitgave van duizend
euro voor de ondersteuning van het humanistisch onderwijs kunnen de politici
het uren hebben. Wanneer de volksvertegenwoordigers dan aan het eind van
de vergadering over een miIjoenensom moeten beslissen, zijn ze murw en
gaan ze al snel akkoord. Bij grote projecten, zoals een nieuwbouwwijk,
is een dergelijke houding funest.
Timmers is overigens van mening dat Oegstgeest daarin niet afwijkt van
andere gemeenten. "Over een bedrag van duizend euro praat je nu eenmaal
makkelijker omdat je het in je eigen portemonnee kunt voorstellen. Een
miljoen wordt al snel abstract." Een schrandere wethouder maakt hiervan
gebruik. Die laat de raad happen in de kleine vis en haalt daarmee de
grote binnen. De raadsleden houden er ernstig rekening mee dat ze bij
hun besluiten over Poelgeest de afgelopen jaren niet oplettend genoeg
zijn geweest. Aan de andere kant zijn we stelselmatig, systematisch foutief
ingelicht", verwijt LO-fractievoorzitter Eegdeman het college.
Grote buur
Wie in Oegstgeest woont, wil absoluut niet bij Leiden horen. De aversie
tegen de grote buurgemeente wordt door vrijwel elke burger gedeeld. Toen
de gemeente eind 2001 haar inwoners uitnodigde over de toekomst van het
dorp mee te praten, was de afkeer op verscheidene bijeenkomsten pijnlijk
hoor en voelbaar.
De bevolking misprijst de expansiedrift van de Sleutelstad, al is het
een generatie geleden dat de stad een stuk Oegstgeest heeft opgeslokt.
Oud zeer ligt in de dorpsgemeenschap verankerd. In 1896, in 1920 en in
1966 moest Oegstgeest grondgebied aan Leiden afstaan. Dat wordt de grote
broer tot op de dag van vandaag nagedragen. Zelfs de academici die van
Leiden -waar zij hun studententijd beleefden -naar de welgestelde plaats
verhuizen, verliezen zodra zij echt gesetteld zijn, hun sympathie voor
de universiteitsstad en ontpoppen zich tot grootstrijders voor een zelfstandig
Oegstgeest. Geen angst in het dorp is zo groot als de vrees door Leiden
geannexeerd te worden. Oegstgeest heeft geleerd dat als Leiden verstopt
dreigt te raken, de buurgemeenten bloeden. In de loop der tijd heeft het
dorp meer dan 1200 hectare grond moeten offeren. Bijvoorbeeld een groot
deel van de Broeken Simontjespolder, waar de Leidse Merenwijk is gebouwd.
Poelgeest' het resterende stuk van die polder dat van de Merenwijk is
afgescheiden dankzij het spoor, wilde Oegstgeest graag groen houden. Een
beetje burger van Oegstgeest koestert zijn groenrijke dorp immers. Groen
staat boven aan het prioriteitenlijstje van Leefbaar Oegstgeest. De partij,
in het dorp 'rechtser dan de VVD' genoemd, kwam in 1994 na de Lange-Voortcrisis
met een monsterzege voor het eerst in de raad en is bij de laatste gemeenteraadsverkiezingen
opnieuw de grootste gebleken. Van meet af aan strijdt LO voor het behoud
van een' groen woondorp'. Het lukte Oegstgeest lange tijd om bouwplannen,
opgelegd vanuit de provincie, af te schieten. Toen in 1988 bleek dat de
Leidse landhonger niet genoeg was gestild, brak een koude oorlog uit.
Zonder voorafgaand overleg met Oegstgeest schetste Leiden het plan om
het laatste stuk onbebouwde Broeken Simontjespolder met zo'n 750 woningen
vol te stouwen.
|
Een vierde annexatie
was op komst. Het gemeentehuis stond op ontploffen en een bestuurlijk
gevecht ontketende zich. De strijd bereikte een hoogtepunt toen de provincie
dreigde Poelgeest aan Leiden over te dragen. Vanaf dat moment moest Oegstgeest
alle zeilen bijzetten om de wijk zelf te kunnen bouwen. De gemeente gunde
de bouw niet aan Leiden. Daar was zij te zelfzuchtig voor.
Om geen subsidie
van het rijk mis te lopen, was grote haast geboden. Voor eind 1997 moest
de eerste paal de grond in. Doordat Oegstgeest van Poelgeest een haastklus
maakte, zijn veel problemen ontstaan, zeggen B en W nu. Toen de bouw van
de wijk begon, lag er geen bestemmingsplan; dat zou in de loop der jaren
wel worden gemaakt. Daardoor moest voor elk stukje bouw opnieuw een ambtelijke
procedure in gang worden gezet en dat gaf de bewoners weer de kans bezwaar
te maken. Oegstgeest is behoorlijk arrogant en laks geweest. De provincie
had de Broeken Simontjespolder in 1987 al als bouwlocatie geoormerkt.
Het eigenzinnige
gemeentebestuur stak de kop in het zand en was ervan overtuigd dat die
polder wel groen zou blijven. Daarom deed Oegstgeest geen enkele moeite
om grond in handen te krijgen. Leiden keek wél vooruit en probeerde zoveel
mogelijk percelen te bemachtigen. Oegstgeest maakte zich ook geen moment
druk om de locatiesubsidie. Terwijl de gemeente geweten moet hebben dat
die rijksregeling vervangen zou worden door een minder gunstige vorm van
bouwsubsidie. In een nota uit 1994, gericht aan de statencommissies, staat
te lezen dat Leiden alles op alles heeft gezet om het geld op de valreep
binnen te halen. De Leidse oud-wethouder Van Rij heeft zijn warme contacten
in Den Haag moeten benutten om te zorgen dat de subsidie werd veiliggesteld.
Tot twee keer toe
heeft Van Rij bij het rijk om uitstel moeten vragen omdat Oegstgeest weigerde
een handtekening onder de aanvraag te zetten. Oegstgeest heeft het zelfs
gepresteerd om van de subsidieaanvraag een inspraakronde voor burgers
te maken. Een vreemde manoeuvre: geen enkele gemeente laat de burgers
meepraten over de vraag of je moet proberen extra geld binnen te halen.
Op het nippertje wist Van Rij de zaak te beklinken.
Paradepaardje
De struisvogelpolitiek is Oegstgeest duur komen te staan. De grond die
Leiden had verworven, verkocht het weliswaar voor een zeer redelijke prijs
aan Oegstgeest, maar voor de percelen die in het bezit waren van projectontwikkelaars
en particulieren, tastte het dorp diep in de buidel.
Zo is voor het stuk
grond waar de Lange Voortbrug wordt gebouwd ettelijke miljoenen meer betaald
dan voorafwas begroot.
Oegstgeest had ambitieuze
plannen voor Poelgeest. Het moest een milieuwijk worden, een glimmend
paradepaardje waarmee een welgesteld forensendorp uitstekend voor de dag
kan komen.
De afgelopen jaren heeft de gemeente al veel concessies moeten doen, omdat
de eerzuchtige ideeën de gemeenschap te veel geld kostten.
Nog even en Poelgeest
is uitgegroeid tot een simpele nieuwbouwwijk en een monument van hoogmoed
waarvoor de eigenwijze Oegstgeestenaar de komende jaren vanzelf de rekening
krijgt gepresenteerd
|